22 517 88 66
Najskuteczniejszą metodą profilaktyki w zwalczaniu chorób zakaźnych są szczepienia ochronne. Mają one dwa główne cele: zapewnienie maksymalnej, długotrwałej ochrony przed zachorowaniem na groźne choroby zakaźne oraz, w przypadku szczepień masowych, poprawę sytuacji epidemiologicznej i wyeliminowanie występowania poszczególnych chorób zakaźnych w społeczeństwie. Klasycznym przykładem realizacji tego ostatniego celu jest globalne wyeliminowania ospy prawdziwej. Dzięki połączeniu programu szczepień z kwarantanną chorych w skali ogólnoświatowej ta choroba od 1967 r. została całkowicie wyeliminowana z populacji. W 1980r. Światowa Organizacja Zdrowia uznała ospę prawdziwą za całkowicie eradykowaną (zwalczoną). Jednak w ostatnich latach w naszym kraju coraz więcej osób sprzeciwia się szczepieniom. Jak to się ma do obowiązujących w przepisów?
Szczepienia obowiązkowe i zalecane w Polsce
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
Szczepienia ochronne w Polsce są wykonywane na podstawie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Jej przepisy nakładają na osoby przebywające na terytorium Polski obowiązek administracyjny poddania się szczepieniom obowiązkowym. Zgodnie z delegacją ustawową zawartą w art. 17 ust. 10 tej ustawy zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, określające listę chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz grupy osób podlegające szczepieniom.
Szczepienia obowiązkowe są ujęte w aktualizowanym każdego roku programie szczepień ochronnych, o którym Główny Inspektor Sanitarny informuje w komunikacie. Szczepieniom są poddawane wszystkie osoby do 19. roku życia oraz szczególnie narażone osoby dorosłe (np. studenci medycyny).
Rozporządzenie Rady Ministrów
Kolejnym aktem prawnym dotyczącym szczepień ochronnych w Polsce jest rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności. Zgodnie z tym rozporządzeniem koszty przeprowadzania szczepień wymaganych przy wykonywaniu wskazanych czynności zawodowych oraz koszty zakupu szczepionek zawsze ponosi pracodawca.
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej
W 2014 r. ukazało się rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w sprawie programu szczepień ochronnych dla żołnierzy zawodowych oraz sposobu rejestracji przeprowadzanych szczepień ochronnych. Zarządzony przez ministra program szczepień żołnierzy zawodowych stanowi załącznik do rozporządzenia. Szczepienia są odnotowywane w tzw. międzynarodowej książeczce szczepień, a dane o szczepieniach gromadzi się w Centralnym Rejestrze Szczepień Żołnierzy Zawodowych.
Finansowanie
Szczepienia obowiązkowe są finansowane z budżetu Ministerstwa Zdrowia. Obowiązek szczepień wiąże się z dążeniem do uzyskania maksymalnej ochrony przed zakażeniem, a w dalszej perspektywie – do zlikwidowania (eradykacji) danej choroby zakaźnej. Tylko uodpornienie wysokiego odsetka osób (ponad 90%) uruchamia mechanizm odporności zbiorowiskowej (populacyjnej), który gwarantuje zahamowanie rozprzestrzeniania się drobnoustroju i ochronę osób nie tylko zaszczepionych, lecz także tych, które z jakichkolwiek powodów nie przyjęły szczepionki.
Niestety w ostatnich kilku latach w Polsce systematycznie wzrasta liczba osób unikających szczepień obowiązkowych. Komisja Europejska opublikowała 23 października 2018 r. raport „State of Vaccine Confidence in the EU”, zawierający wyniki badania na temat zaufania do szczepień wśród Europejczyków. Ze szczegółowej analizy tego raportu wynika, że największy spadek zaufania do szczepień w ciągu ostatnich 3 lat odnotowano w Polsce.
Rola lekarza medycyny pracy w procesie szczepień ochronnych pracowników
Obowiązki pracodawcy wobec pracowników narażonych na szkodliwe czynniki biologiczne reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Zgodnie z § 16 tego rozporządzenia w przypadku wystąpienia lub ryzyka wystąpienia w środowisku pracy szkodliwego czynnika biologicznego, przeciwko któremu jest dostępna szczepionka, stosuje się odpowiednie przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Wykonywanie szczepień ochronnych służy ochronie zdrowia pracowników i zgodnie z ustawą o służbie medycyny pracy jest jednym z jej zadań. Zadaniem lekarza medycyny pracy jest poinformowanie pracodawcy o dostępności określonej szczepionki oraz zasadności jej użycia. Pracownik powinien otrzymać informację o roli ochronnej, jaką spełnia szczepienie, a także o konsekwencjach zachorowania na daną chorobę w przypadku niepoddania się szczepieniu oraz możliwych działaniach niepożądanych po podaniu szczepionki. Fakt odmowy poddania się szczepieniu (wraz z podaniem przyczyny) powinien zostać odnotowany w dokumentacji medycznej.
Źródło: materiały CIOP i PIB
najbliższe szkolenia zawodowe
Zobacz też:
