Wpływ hałasu szkolnego na uczniów i nauczycieli

Szkodliwy wpływ hałasu na organizm człowieka odnosi się przede wszystkim do jego bezpośredniego oddziaływania na narząd słuchu. Pod wpływem działania hałasu może pojawić się czasowe podwyższenie progu słyszenia subiektywnie odbierane jako czasowy niedosłuch. Może on wystąpić jako skutek zmęczenia słuchu po długotrwałej ekspozycji na hałas lub może być wynikiem nagłej ekspozycji na hałas o znacznym poziomie. Czasowe przesunięcie progu słyszenia u uczniów i nauczycieli, ustępujące dopiero po pewnym czasie, może utrudniać rozumienie mowy i zakłócać proces nauczania.

Wpływ hałasu na zdrowie

Obustronny trwały uszczerbek słuchu typu ślimakowego, spowodowany hałasem, jest uwzględniany w rejestrze chorób zawodowych. Według danych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, który prowadzi Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, w 2007 roku odnotowano łącznie 3285 przypadków chorób zawodowych w Polsce, z czego 252 przypadki to obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego, co stanowiło 7,7% wszystkich chorób zawodowych.

Większe znaczenie niż uszkodzenia słuchu ma problem głównej choroby zawodowej nauczycieli, a mianowicie przewlekłych schorzeń narządu głosu wywołanych długotrwałym nadmiernym obciążeniem głosu przez co najmniej 15 lat, również związanym z wysokimi poziomami hałasu w szkołach.

Praca u podstaw

Właśnie dlatego, stworzenie wśród dzieci odpowiednich postaw od najmłodszych lat oraz rozwijanie wiedzy i umiejętności związanych z bezpiecznymi zachowaniami stanowi jedną z najskuteczniejszych strategii przeciwdziałania wypadkom. To zadanie, które spoczywa na barkach zarówno rodziców, którym zależy na bezpieczeństwie i zdrowiu swoich dzieci, jak i nauczycieli i pracowników szkół, gdzie uczniowie spędzają wiele godzin podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. Ponadto, to wyzwanie także dla tych, którzy są zaangażowani w tematykę ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Badania przeprowadzone w Instytucie Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu wykazały, że nauczyciele często doświadczają zaburzeń narządu głosu, takich jak suchość błon śluzowych gardła i krtani, obniżenie tonacji głosu, drapanie w gardle i chrypka. Te dolegliwości są związane z obserwowalnymi zmianami w błonie śluzowej gardła i krtani, nieprawidłowym funkcjonowaniem strun głosowych i hiperfunkcją wewnątrzkrtaniową. Właściwe leczenie może pomóc w ich ustąpieniu.

Głównymi czynnikami ryzyka rozwoju tych zaburzeń u nauczycieli są długi okres pracy, duża liczba godzin pracy w tygodniu, nauczanie konkretnych przedmiotów (np. wychowanie fizyczne, nauczanie początkowe), długi czas używania podniesionego głosu i stres w pracy. Dodatkowo, niekorzystne warunki akustyczne w salach lekcyjnych, charakteryzujące się wysokim poziomem hałasu tła i długim czasem pogłosu w pasmach częstotliwości interferujących z pasmem mowy, stanowią czynniki ryzyka.

Aby poprawić komunikację słowną w klasach, ważne jest zmniejszenie poziomu hałasu tła i skrócenie czasu pogłosu. Oprócz negatywnego wpływu hałasu na narząd słuchu i narząd głosu nauczyciela oraz zakłócania odbioru mowy, hałas szkolny może wywoływać stresujące reakcje u uczniów i nauczycieli, prowadząc do rozdrażnienia, agresji, zmęczenia, braku koncentracji i obniżenia efektywności pracy. Te reakcje stresowe mogą także wpływać na ogólny stan zdrowia i predysponować do rozwoju różnych chorób.

Profilaktyka zagrożeń hałasem w szkołach

W przypadku nowo projektowanych obiektów, rozwiązania techniczne obejmują:

• Wybór lokalizacji na obszarach cichych, zgodnie z normami ochrony przed hałasem, z dala od ruchliwych dróg, torów kolejowych i stref lotniczych.
• Projekt budynku z zewnętrznymi i wewnętrznymi ścianami spełniającymi wymogi dotyczące izolacji akustycznej oraz zapewniającymi niskie poziomy hałasu tła.
• Odpowiednie rozwiązania architektoniczne, takie jak umieszczenie pomieszczeń wrażliwych (klasy, pracownie, biblioteki) z dala od źródeł hałasu (np. baseny, sale gimnastyczne) oraz odpowiednie usytuowanie pomieszczeń nauczycielskich i gabinetów medycznych.
• Projektowanie pomieszczeń klasowych i korytarzy z uwzględnieniem właściwej akustyki, proporcji i kształtu.
• Zastosowanie akustycznych adaptacji ścian, podłóg i sufitów, takich jak sufitów podwieszanych, aby skrócić czas pogłosu i poprawić zrozumiałość mowy.
• Używanie technologii i urządzeń o poziomach hałasu zgodnych z normami, zwłaszcza w systemach ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji i instalacjach wodnych.
• Wyposażenie szkół w sprzęt elektroakustyczny do nagłaśniania, co pomaga nauczycielom w pracy i zmniejsza obciążenie głosu, przeciwdziałając przewlekłym schorzeniom narządu głosu.

Do rozwiązań organizacyjnych, ukierunkowanych głównie na zmniejszenie hałasu związanego z aktywnością dzieci, zalicza się m.in.:

• Ograniczenie liczby uczniów w klasach do 20.
• Zwiększona kontrola nauczyciela nad uczniami podczas zajęć lekcyjnych i w czasie przerw.
• Unikanie organizacji zajęć w-f, muzycznych i plastycznych na korytarzach.
• Skierowanie uczniów podczas przerw na boisko szkolne, zamiast na korytarze.
• Przeprowadzenie szkoleń dla nauczycieli w zakresie umiejętności modulowania głosu bez nadmiernego napięcia.

Zobacz też: