Strefa zagrożenia wybuchem

Przestrzenie, w których są stosowane, produkowane lub przetwarzane substancje mogące wytworzyć z powietrzem (lub z innymi utleniaczami) mieszaniny wybuchowe, uważa się za zagrożone wybuchem. Ocena zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych obejmuje wskazanie ich, a także wyznaczenie w nich odpowiednich stref zagrożenia wybuchem.

Co to jest wybuch?

Wybuch może zaistnieć w przypadku utworzenia mieszaniny wybuchowej, takiej jak na przykład mieszanina gazu palnego i powietrza w odpowiednich proporcjach obu składników. W kategorii mieszanin wybuchowych znajdują się również mieszanki powietrza z pyłami. Niektóre pyły pochodzące z materiałów niepalnych mają zdolność do palenia (jak na przykład pył aluminiowy czy pył cynowy) i mogą tworzyć mieszaniny wybuchowe. Potencjalne zagrożenie eksplozją istnieje, gdy takie chmury pyłowe zostaną zapalane przez podmuch powietrza i zawierają bardzo małe ziarenka lub włókna.

Ocena zagrożenia wybuchem

Za ocenę zagrożenia wybuchem w danej strefie odpowiedzialni są różni podmioty, w tym inwestor, jednostka projektująca obiekt budowlany oraz użytkownik, który podejmuje decyzje dotyczące zastosowanych urządzeń i procesu technologicznego. Przy dokonywaniu tej oceny uwzględnia się wszystkie czynniki i okoliczności, które mogą wpłynąć na powstanie mieszanki wybuchowej. Obejmuje to rodzaj potencjalnego źródła zagrożenia, składniki palne, system wentylacji, czas wydzielania substancji, ciśnienie, temperatura, i wiele innych czynników. W przypadku cieczy istotną rolę odgrywają temperatura zapłonu i temperatura pracy – mieszanka wybuchowa może powstać, gdy temperatura cieczy osiągnie temperaturę zapłonu.

Stosuje się następującą klasyfikację pomieszczeń i przestrzeni zewnętrznych zagrożonych wybuchem:

• strefa ZO – mieszanina wybuchowa gazów i par cieczy palnych występuje stale lub długotrwale, np. w zbiornikach nad powierzchnią cieczy w zagłębieniach, nie wentylowanych kanałach, itp.;
• strefa Z1 – mieszanina wybuchowa gazów i par cieczy palnych występuje czasowo podczas normalnej pracy, np. wokół kominków wentylacyjnych, przy napełnianiu zbiorników, podczas stosowania cieczy palnych do malowania, mycia, czyszczenia, barwienia, klejenia, rozcieńczania, itp.;
• strefa Z2 – mieszanina wybuchowa gazów i par cieczy palnych występuje rzadko, krótkotrwale i w niedużej objętości, np. wokół uszczelnień pomp, zaworów, przy nieszczelnościach instalacji technologicznych, itp.;
• strefa Z10 – mieszanina wybuchowa pyłów lub włókien palnych z powietrzem występuje w postaci chmury, np. podczas obróbki niektórych materiałów przewodzących oraz podczas przesypywania, rozdrabniania, mielenia, czyszczenia i wibrowania czy wewnątrz urządzeń technilogicznych;
• strefa Z11 – mieszanina wybuchowa pyłów lub włókien z powietrzem może wystąpić w krótkim czasie na skutek przeciągu, utleniania, wiatru oraz działania innych sił powodujących unoszenie pyłu.

W obiektach zagrożonych wybuchem nie wolno stosować otwartego ognia. Wymagana jest ochrona odgromowa w wersji obostrzonej.

Ograniczenie zagrożenia wybuchem

W obszarach narażonych na ryzyko wybuchu stosuje się jedynie niezbędne urządzenia elektryczne. Te urządzenia muszą być tak skonstruowane, aby wykluczyć możliwość powstania iskry lub nadmiernego nagrzania, które mogłoby zapalić ewentualną mieszankę wybuchową. Urządzenia tego rodzaju, które zostały zaprojektowane z uwzględnieniem środków zapobiegających lub utrudniających zapłon mieszanin wybuchowych na zewnątrz, określa się jako urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym. Ich konstrukcja musi zapewnić, że temperatura zewnętrznych powierzchni tych urządzeń będzie niższa niż temperatura występowania mieszanki wybuchowej w otoczeniu, zarówno podczas normalnej pracy, jak i w przypadku zakłóceń. Ponadto, konieczne jest podejmowanie środków mających na celu zapobieżenie tworzeniu się mieszanki wybuchowej lub ograniczanie skutków wybuchu wewnątrz urządzenia elektrycznego, niezależnie od innych czynności.