Mikrofirma – MAXI BHP

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa kluczową rolę w polskiej i europejskiej gospodarce. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 r. w Polsce funkcjonowało około 2,25 mln firm z kategorii MŚP (co stanowi ok. 99,8% działających firm), które generowały prawie połowę PKB. W tej grupie większość (97%) stanowiły mikroprzedsiębiorstwa. Warto dodać, że cały sektor MŚP to niemal 6,8 mln pracowników, co stanowi prawie 70% ogólnej liczby osób pracujących.

Raport „Bezpieczeństwo pracy w Polsce 2017” pokazuje, że małe i średnie przedsiębiorstwa zgłaszają do Państwowej Inspekcji Pracy zaledwie 35% wypadków przy pracy. Tymczasem wypadki przy pracy mają dużo szersze konsekwencje, niż przyjęło się powszechnie uważać. Dotykają w największym stopniu poszkodowanego pracownika, ale mają też wpływ na jego rodzinę, współpracowników i pracodawcę. Z punktu widzenia pracodawcy konsekwencje nie kończą się jedynie na niwelowaniu skutków wypadku i dokładnym ustaleniu jego przyczyn. Mogą się również wiązać ze wstrzymaniem produkcji, koniecznością poszukiwania pracownika na czas nieobecności poszkodowanego, czy naprawą lub wymianą maszyn. W skrajnych przypadkach, w których doszło do rażącego zaniedbania, pracodawca będzie pociągnięty do odpowiedzialności karnej i sądowej.

Według danych GUS w I kwartale 2022 r. zgłoszono ok. 11,1 tys. osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, czyli o 2,0% więcej, niż w I kwartale 2021 r. Zwiększyła się również liczba osób poszkodowanych przypadająca na 1 tys. pracujących (wskaźnik wypadkowości) z 0,81 do 0,82. Dane te pokazują, że podejmowania działań na rzecz promowania bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia i życie pracowników pracujących w mikroprzedsiębiorstwach jest konieczne.

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy ogłasza w 2022 r. informacyjną kampanię społeczną pn. „Mikrofirma – Maxi BHP”, której celem jest przede wszystkim promowania bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników małychfirm. O szczegółach dotyczących akcji rozmawiamy z Agnieszką Szczygielską – Kierownikiem Ośrodka Promocji i Wdrażania CIOP-PIB.

Czy przeprowadzone badania wskazują konkretne branże, w których wzrósł wskaźnik wypadkowości?
Wskaźniki wypadkowości to domena Głównego Urzędu Statystycznego, do którego przedsiębiorcy wysyłają statystyczne karty wypadków. Porównując dane GUS z 2020 oraz 2021 roku widać, że w Polsce wskaźnik ten wzrósł z 4,62 do 5,10. Największy wzrost – o 35% – odnotowano w sektorze wytwarzania i zaopatrywania w energię, gaz, parę wodną i gorącą wodę, o 26% – w edukacji i o 25% – w działalności związanej z kulturą, rozrywką i rekreacją. Dane te wydają się o tyle ważne, że z innych informacji GUS wynika, w 2021 r. najwięcej podmiotów gospodarczych zatrudniających do 9 osób na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym odnotowano w miejscowościach letniskowych (Karpacz – 14 811,2; Rewal – 6 488,4; Łeba – 6 337). Można zatem przewidywać, że duża część z tych podmiotów prowadzi działalność związaną z kulturą, rozrywką i rekreacją. Warto też podkreślić, że w 2019 r. zdecydowana większość mikrofirm działała w usługach i handlu (75,5%), dlatego te sekcje są najczęstszym miejscem pracy dla pracujących i zatrudnionych w tej grupie przedsiębiorstw. I tu trzeba zaznaczyć, że w 2020 r. prawie 1/3 ofiar wypadków śmiertelnych pracowała w zakładach zatrudniających od 2 do 9 osób.
Tymczasem liczba osób pracujących na własny rachunek, które mogą być uznane za samozatrudnione, wynosi blisko 1,4 mln (samozatrudnieni stanowią 9,3% pracujących ogółem). Firmy osób samozatrudnionych najczęściej działają w sektorach: budownictwo (19,6%), handel i naprawa pojazdów samochodowych (11,2%), oraz opieka zdrowotna i pomoc społeczna (9,5%).W budownictwie zaś odnotowuje się największą liczbę śmiertelnych ofiar wypadków przy pracy.
Warto więc postawić sobie pytanie, czy rzeczywiście nie da się nic zrobić dla poprawy bezpieczeństwa pracy w tych najmniejszych firmach?

Jakie są główne cele rozpoczynającej się kampanii Mikrofirma – MAXI BHP?
Za główne cele informacyjnej kampanii społecznej pn. „Mikrofirma – Maxi BHP” przyjęliśmy promowanie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracujących w małych firmach, a także dostarczenie tym firmom niezbędnych informacji oraz narzędzi do kształtowania kultury bezpieczeństwa. Celem kampanii jest także zachęcanie tych najmniejszych firm do korzystania z dostępnych źródeł wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy, w tym ze wsparcia przedstawicieli struktur sieciowych CIOP-PIB w prowadzeniu działań na rzecz budowania bezpiecznych i zdrowych warunków pracy.
Warto podkreślić, że w ostatnich latach obserwujemy rosnący trend, jeżeli chodzi o liczbę pracujących i zatrudnionych w mikrofirmach. Nadal wysoka jest liczba osób samozatrudnionych, których w IV kw. 2020 r. było blisko 1,4 mln (wg PARP). Za cel kampanii postawiliśmy sobie więc również podnoszenie świadomości społecznej w zakresie wpływu poziomu bezpieczeństwa pracy na funkcjonowanie małych firm.

Kto i w jaki sposób może się do niej włączyć?
Mikrofirmy to 97% polskich przedsiębiorstw. Łącznie cały sektor MŚP to prawie 70% ogólnej liczby osób pracujących. Stąd też nie ograniczamy możliwości udziału w kampanii dla przedstawicieli jakiś wybranych sektorów gospodarki czy województw. Prawie każdy z nas zna kogoś, kto prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, ma członka rodziny czy sąsiada pracującego w firmie kilkuosobowej. Z perspektywy organizatora kampanii i popularyzatora bhp – im więcej osób czy organizacji będzie brało udział w tegorocznej kampanii, tym większa szansa na dotarcie z jej przesłaniem do osób pracujących oraz prowadzących mikro i małe przedsiębiorstwa. W działania kampanii „Mikrofirma – MAXI BHP” może zatem włączyć się każdy zainteresowany – wszystkie organizacje, instytucje i firmy zainteresowane promowaniem bezpieczeństwa pracy i budowaniem kultury bezpieczeństwa w mikro i małych firmach. Każdy może wejść na stronę kampanii, przypomnieć sobie jakie cele postawili sobie organizatorzy kampanii i zaproponować wpisujące się w nie działanie lub wydarzenie. Można także włączyć się w nagłaśnianie kampanii i jej przesłania, współorganizowanie z nami już zaplanowanych przedsięwzięć lub po prostu szeroko upowszechniać przesłanie kampanii. Wszystkimi dostępnymi kanałami komunikacji.

Dlaczego tak ważne jest proaktywne budowanie kultury bezpieczeństwa w organizacjach?
Kultura bezpieczeństwa danej organizacji odzwierciedla normy, wartości i postawy wobec bezpieczeństwa pracy wszystkich jej przedstawicieli. Nie jest to materialny zasób, który można zakupić czy zbudować i zamknąć w sejfie. Poziom kultury bezpieczeństwa jest pewnym stanem, będącym efektem prowadzonych w niej działań i podejścia wszystkich jej przedstawicieli do obowiązujących zasad bezpieczeństwa i do siebie nawzajem. Wysoki poziom kultury bezpieczeństwa jest efektem aktywnego zaangażowania się w budowanie bezpiecznego miejsca pracy zarówno pracowników, jak i kadry zarządzającej. Bo bezpieczeństwo pracy plasuje się bardzo wysoko w wewnętrznym systemie wartości każdej z tych osób, bo takie normy obowiązują w ich firmie. Wyniki badań prowadzonych przez mnie kilka lat temu wskazują, że największą tendencję do bezpiecznych zachowań wykazują pracownicy, których współpracownicy stosują zasady bezpieczeństwa pracy. Zatem dbając o bezpieczeństwo swojej pracy jednocześnie „zarażamy” tym bezpieczeństwem najbliższe otoczenie.

Skąd mikroprzedsiębiorcy mogą czerpać dodatkową wiedzę o metodach efektywnego zwiększania bezpieczeństwa swoich pracowników?
Zgodnie z tym, co powiedziałam przed chwilą – z otoczenia. Niektórzy uważają, że wystarczy odpowiednio nastroić ten swój wewnętrzny radar, a dobre przykłady same do nas przyjdą. Źródłem takiej wiedzy mogą być więc współpracownicy, których spotykamy na co dzień. Inne małe firmy, z którymi czasem wspólnie realizujemy większe projekty. Dobrze zadane pytanie pozwoli nam znaleźć przykłady czasem bardzo prostych rozwiązań problemów z zakresu bezpieczeństwa pracy. Warto posłuchać przedstawicieli większych firm, ponieważ tam nad ciekawymi rozwiązaniami pracują całe multidyscyplinarne zespoły. W Internecie koniecznie korzystać z wiarygodnych źródeł informacji, takich jak chociażby serwis CIOP-PIB dla mikroprzedsiębiorstw oraz materiały informacyjne PIP. Dodatkową wiedzę o metodach efektywnego zwiększania bezpieczeństwa swoich pracowników można także czerpać od członków Sieci Ekspertów ds. BHP certyfikowanych przez CIOP-PIB, których lista jest opublikowana na stronie internetowej Instytutu. Podstawowym celem działalności Sieci Ekspertów jest obsługa małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz promocja najnowszych rozwiązań i wiedzy, służących poprawie warunków pracy. Cel ten jest realizowany poprzez bezpośrednią współpracę członków Sieci z przedsiębiorcami i wspieranie ich we wszelkich działaniach na rzecz bezpieczeństwa pracowników, często już na etapie powstawania firmy.